Antik Çağ’ın en önemli bilim insanlarından Arşimed’in fizik yazılarını içeren ve şimdiye dek hiç okunamamış el yazmaları, elektron parçacık çarpıştırıcı yardımıyla çözümlenecek.Teorik fizikte ileri düzey atomaltı araştırmalar için kullanılan parçacık çarpıştırıcısına alışılmadık yeni bir görev düştü. Atomaltı parçacıkları birbirleriyle yarıştıran çarpıştırıcı, boş zamanlarında tarihsel metinleri tercüme edecek. Antik Yunan matematikçisi Arşimed’in yüzyıllardır okunmayı bekleyen metinleri, parçacık çarpıştırıcının yardımıyla deşifre edilecek.
ANTİK ÇAĞ’IN BİLİM KİTABI
Stanford Linear Accelerator çarpıştırıcısının ürettiği X ışınları, Arşimed’in 174 sayfalık kitabesindeki yazının deşifresinde kullanılıyor. Çarpıştırıcının çıkardığı X ışınları, tarihi metnin yazıldığı mürekkepteki demir parçacıklarının ışımasını sağlıyor. Milattan önce 3’üncü yüzyılda yazılan kitabede, Arşimed’in matematik teorileri için yaptığı mekanik deneyleri anlattığı ‘Mekanik Teoremler’ ve suyun kaldırma gücünü tartıştığı ‘Yüzen Nesneler Üzerine’ başlıklı iki bölüm de yer alıyor. Bu yazılar şimdiye dek okunamamış, varlıkları diğer metinler üzerinden tanımlanmıştı.
Uzmanlar, metnin, bilimsel fikirler kadar Arşimed’in kişisel görüşleri ve edebi yazılarını da içerebileceğini, bu nedenle de deşifre sonucunda ortaya çıkacak içeriğin ‘sürpriz’ olacağına işaret ediyor.
KİTABE HASAR GÖRDÜ
Metin, 10’uncu yüzyılda bir rahip tarafından temize çekilmişti. Metnin temize çekilmesinden 200 yıl kadar sonra bir başka rahip, kopya metnin yazılı olduğu parşömen kağıdın üstüne bir başka kitap yazmaya kalktı. Bu rahibin, Arşimed’in metninin üzerine ikinci bir kitap yazmasıyla parşömen iki kez kullanılmış ve özelliğini yitirmiş oldu. O yıllarda kurutulmuş hayvan derisinden imal edilen parşömen oldukça pahalı bir malzemeydi ve ortaçağın skolastik karanlığında Arşimed eskisi kadar okunmuyordu. Dolayısıyla rahibin masraftan kaçınmak için böyle bir yola başvurduğu düşünülüyor. Parşömen metnin başına gelen kaza mı yoksa ideolojik temelli kasıtlı bir yok ediş mi, bu tartışmaya açık bir konu.
ORİJİNAL ÇİZİMLERİ DALGALAR GÖTÜRDÜ
Arşimed’in metnini içeren parşömen kağıdı, 1998 yılında 2 milyon dolara adı açıklanmayan bir antikacı tarafından satın alınmış ve Baltimore’daki bir galeriye (The Walters Gallery) teslim edilmişti. Galeri de bilim insanlarından oluşan bir ekip kurarak, metnin deşifresi için çalışmaları başlattı. Bilim dünyası, bu el yazmalarının sadece çok az bir bölümünü başka metinler üzerinden çıkarımlar yaparak anlamış durumda. Metnin en az yüzde 80’i hâlâ aydınlatılmayı bekliyor. Metnin, Arşimed’in 2000 yıl önce antik kent Sirakusa’nın sahillerinde kumun üstüne çizdiği şekilleri içerdiği biliniyor.
ARŞİMED ‘AYDINLANACAK’
Metnin çözümlenmesinde parçacık çarpıştırıcı kullanılması fikri ise, Stanford Üniversitesi fizikçisi Uwe Bergmann’dan çıktı. Parçacık çarpıştırıcının içinde hızlanan elektronlar X ışını salıyor. X ışınları ile mürekkebin içindeki demir parçalarının ışıldaması ve mürekkebin de fiziksel olarak kendi kendine aydınlanması sağlanacak. Araştırmanın en az dört yıl sürmesi bekleniyor.
***************************A L A M U T*****************************
ntvmsnbc